Co to jest obywatelstwo?
Obywatelstwo UE zostało wprowadzone na mocy traktatu z Maastricht, który wszedł w życie 1 listopada 1993 roku. W ubiegłym roku obchodziliśmy zatem 26-lecie istnienia tej instytucji prawnej. Każdy obywatel Polski posiadający paszport zauważy na stronie tytułowej, że jest to paszport Rzeczypospolitej Polskiej oraz Unii Europejskiej. Jesteśmy zatem obywatelami nie tylko Polski, lecz także Unii. Co to w praktyce znaczy, jakie z tego wynikają dla nas konsekwencje? Okazuje się, że całkiem spore, ale rzadko zdajemy sobie z tego sprawę albo wcale. Prawa obywateli oraz obywatelstwo europejskie zapisano w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i art. 9 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Są one głównymi elementami kształtowania się tożsamości europejskiej. Prezentację znaczenia instytucji obywatelstwa UE warto rozpocząć od przypomnienia, czym jest sama instytucja obywatelstwa. Tradycyjnie obywatelstwo rozumiane jest jako więź prawna łącząca jednostkę z państwem. Z tej więzi wynikają zarówno określone zobowiązania po stronie państwa, jak i prawa oraz obowiązki po stronie obywateli. O tym, kto jest obywatelem, decyduje państwo, które formułuje kryteria uzyskiwania obywatelstwa, a także jego utraty. Współcześnie przyjmuje się, że prawo do posiadania obywatelstwa jest prawem człowieka. Dąży się zatem do unikania sytuacji, w której człowiek może stać się bezpaństwowcem ( apatrydzi ), czyli osobą bez obywatelstwa. Demokratyczne państwa, w tym także Polska, wprowadzają zakaz pozbawiania jednostki obywatelstwa. Oczywiście sama jednostka może w pewnych okolicznościach go się zrzec.
Instytucja obywatelstwa jest zatem genetycznie związana z relacją państwo–jednostka.
Po co wprowadzono nową kategorię prawną, czyli obywatelstwo UE, skoro nie mamy w tym przypadku do czynienia ze wspomnianą relacją państwo–jednostka?
Odpowiadając na to pytanie, trzeba sobie zarazem uświadomić, że Unia nie jest typową organizacją międzynarodową, taką jak na przykład Organizacja Narodów Zjednoczonych czy Rada Europy, czyli związkiem państw suwerennych. Unia nie jest też państwem federalnym. Jest czymś pośrednim, czyli organizacją ponadnarodową. Wprowadzenie instytucji obywatelstwa europejskiego zmienia dotychczasową perspektywę. Instytucja obywatelstwa zaczyna funkcjonować na szczeblu ponadnarodowym. Tym samym obywatelstwo unijne stało się swoistą hybrydą, tworem, który nie ma jasnych i jednoznacznych ram. Traktat z Maastricht w art. 8 stwierdza: „Niniejszym ustanawia się obywatelstwo Unii. Każdy człowiek mający obywatelstwo Państwa Członkowskiego jest obywatelem Unii”. Od chwili uchwalenia tego traktatu nastąpił rozwój idei obywatelstwa UE – zarówno poprzez poszerzanie zakresu przysługujących obywatelom UE praw, jak i dzięki dążeniu do wzmocnienia roli i pozycji obywateli w życiu wspólnoty. Tendencje te dostrzec można w działaniach organów UE, takich jak Komisja Europejska czy Rada Europejska, a zwłaszcza Parlament Europejski. Wspierane są one przez orzecznictwo sądów europejskich, które wypełniają treścią normatywną ogólne zapisy traktatowe. Oczywiście fundamentalne znaczenie ma też Karta Praw Podstawowych UE, która zawiera katalog przysługujących nam wszystkim wolności i praw.
Źródło zdjęcia: Plakat plik wektorowy utworzone przez macrovector – pl.freepik.com
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.