Fundusze UE dla rozwoju państw członkowskich

Polityka spójności stała się najważniejszą polityką wspólnotową i najpełniej wyraża zasady solidarności krajów członkowskich. Z polityki tej w największym stopniu korzystają kraje i regiony najsłabiej rozwinięte, a podstawowym jej celem jest zmniejszenie dystansów rozwojowych oraz poprawa spójności społeczno-ekonomicznej i przestrzennej na obszarze UE. Na realizację polityki spójności w latach 2014–2020 przeznaczono w UE 351,8 mld euro, co stanowi około jednej trzeciej unijnych wydatków budżetowych w tym okresie. Jeszcze większe znaczenie ma polityka spójności dla krajów takich jak Polska, które muszą zmniejszać dystanse rozwojowe dzielące je od krajów członkowskich najwyżej rozwiniętych. Od początku naszego członkostwa w UE, czyli od 1 maja 2004 roku, do początku 2018 roku do Polski napłynęło z budżetu unijnego 152 mld euro, z czego 98 mld euro (64%) przeznaczono na realizację polityki spójności. To dzięki tym środkom zrealizowano w ubiegłych kilkunastu latach większość inwestycji infrastrukturalnych (drogi, linie kolejowe, wodociągi, oczyszczalnie ścieków, lotniska itp.), utworzono tysiące miejsc pracy, wsparto modernizację oraz rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, umożliwiono młodym ludziom zdobywanie wiedzy i wykształcenia za granicą, sfinansowano wiele badań naukowych i prac wdrożeniowych, wybudowano bądź zmodernizowano liczne obiekty kultury i obiekty sakralne, sfinansowano różne inwestycje i inne działania służące ochronie środowiska itp. Inwestycje te wymagały dofinansowania krajowego, ale udział funduszy unijnych w pokrywaniu ich kosztów wynosił 50–85%. Polityka spójności realizowana jest przez trzy unijne fundusze: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny i Fundusz Spójności. W przypadku Polski najwięcej środków zostało rozdysponowanych przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i ma on też największe znaczenie.

Z kolei polityka strukturalna UE zasilana była także, poza wymienionymi funduszami, przez Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa. W perspektywie finansowej UE na lata 2014–2020 w ramach polityki spójności sformułowano 11 celów tematycznych, które wskazują na aktualne priorytety rozwojowe Unii, takie jak:

1. wsparcie badań naukowych i innowacji;
2. poprawa dostępności i jakości technologii informatycznych i komunikacyjnych;
3. zwiększenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw;
4. przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną;
5. przystosowania do zmian klimatu;
6. ochrona środowiska;
7. zrównoważony transport;
8. promowanie zatrudnienia;
9. włączanie społeczne;
10. inwestycje w edukację;
11. poprawa jakości administracji publicznej. W tej chwili nie mamy jeszcze danych dotyczących efektów dla Polski polityki spójności w obecnie realizowanym okresie programowania (2014–2020), ale wiemy, jakie były rezultaty tej polityki w poprzednim przedziale czasowym (2007–2013).

Oto kilka przykładowych danych dla tego okresu:

• Dzięki środkom unijnym udało się wybudować 1417 km autostrad i dróg ekspresowych.
• Wybudowano i zmodernizowano około 1200 km linii kolejowych, co m.in. znacznie skróciło czas przejazdu między dużymi miastami.
• Wybudowano 2575 km sieci gazociągów.
• Wybudowano i zmodernizowano 15 tys. km sieci kanalizacyjnych.
• Wybudowano 77 obiektów kultury i nauki, w tym „perły” instytucji w tej dziedzinie, takie jak Centrum Nauki Kopernik i budynek Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Podróżując po Polsce, łatwo zauważyć na obiektach infrastrukturalnych, gospodarczych, kulturalnych, religijnych, turystycznych i innych tysiące tablic informujących, że zostały one wybudowane lub zmodernizowane czy wyremontowane przy wsparciu funduszy unijnych. To najlepszy, chociaż bardzo rozdrobniony, pomnik dobroczynnego wpływu członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Syntetycznym wskaźnikiem korzyści z integracji europejskiej dla naszego kraju, w tym pozytywnych rezultatów polityki spójności, jest poprawa relacji wielkości PKB w przeliczeniu na mieszkańca w Polsce do średniego wskaźnika w UE. Kiedy Polska wstępowała do Unii, wskaźnik ten wynosił około 40%, obecnie sięga zaś około 70%. Oznacza to, że doganiamy inne kraje UE pod względem poziomu rozwoju gospodarczego, biorąc także pod uwagę to, że znacznie powiększył się skład Unii.

Źródło zdjęcia: Adobe Stock