Korzyści dla rolników i mieszkańców wsi wynikające z członkostwa naszego kraju w UE uważa się powszechnie, co ma zresztą mocne empiryczne uzasadnienie, za największe na tle innych dużych grup społecznych w Polsce. Najważniejsze znaczenie w kreowaniu tych korzyści miała wspólna polityka rolna UE.
Ewolucja wspólnej polityki rolnej:
Wspólną politykę rolną (Common Agricultural Policy) zaczęto tworzyć tuż po podpisaniu traktatów rzymskich w 1957 roku i utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Przez kolejne dziesięciolecia była ona najbardziej wspólnotową (tzn. wspólnie określaną i finansowaną) polityką i pochłaniała najwięcej środków ze wspólnotowego, a później unijnego, budżetu. W latach 80. XX wieku wydatki na realizację WPR przekraczały 70% wspólnotowego budżetu. W 2018 roku stanowią one nadal ponad 30% wydatków budżetowych UE i ustępują, od niedawna, jedynie wydatkom na politykę spójności. Dlaczego wspólna polityka rolna zajmowała kluczowe miejsce w systemie polityk wspólnotowych i wydatkach EWG i UE oraz dlaczego nadal jest tak bardzo ważna? Przyczyny tego stanu rzeczy ująć można następująco:
- W powojennej Europie bezpieczeństwo żywnościowe traktowane było jako najważniejszy, po bezpieczeństwie militarnym, składnik ogólnego bezpieczeństwa ludności tego kontynentu. Dramatyczna sytuacja żywnościowa w okresie II wojny światowej i tuż po jej zakończeniu była jeszcze dobrze pamiętana. WPR miała zapewnić taki poziom produkcji żywności, który byłby bliski samowystarczalności EWG w tym zakresie.
- Osiągnięcie wysokiego poziomu produkcji żywności w Europie było niemożliwe bez uruchomienia systemu publicznego wsparcia dla rolników, gospodarujących w trudniejszych warunkach przyrodniczych i strukturalnych niż na przykład farmerzy amerykańscy czy australijscy. Chodziło też o to, by zapewnić im odpowiednio wysoki (godziwy) poziom dochodów, umożliwiający rozwój gospodarstw i stwarzający bodźce do wzrostu produkcji. W traktacie rzymskim zapisano też konieczność zapewnienia przystępnych cen żywności dla konsumentów.
- Początkowo wsparcie dla rolnictwa przybrało formę protekcjonizmu handlowego w postaci wysokich ceł na produkty rolno-spożywcze sprowadzane z zagranicy i ustanawianie administracyjnie kontrolowanych (stosunkowo wysokich) cen produktów rolnych na obszarze Wspólnoty.
- Już w latach 80. XX wieku produkcja wielu artykułów rolno-żywnościowych przekraczała zapotrzebowanie rynku wspólnotowego. Trwały też w tym czasie negocjacje handlowe w ramach GATT dotyczące liberalizacji międzynarodowego rynku rolnego. Pod wpływem tych uwarunkowań przystąpiono do przebudowy WPR, poszerzając cele tej polityki i sposoby ich realizacji.
- Jednym z tych celów było przygotowanie europejskiego rolnictwa do zwiększonej konkurencji zarówno na rynku wspólnotowym, jak i globalnym. Wymagało to poprawy struktury tego rolnictwa i jego produktywności.
- Kolejnym czynnikiem, który bardzo silnie zmodyfikował kształt WPR, jest dostrzeżenie i docenienie wielofunkcyjności rolnictwa, a więc jego znaczenia dla dostarczania społeczeństwu nie tylko typowych dóbr rynkowych (masła, zboża, owoców itp.), lecz także tych mających charakter dóbr publicznych czy mieszanych: zachowania bioróżnorodności, pejzażu kulturowego wsi, pozytywnego wpływu na jakość środowiska, ochronę klimatu, poprawę stosunków wodnych itp. Wielofunkcyjność rolnictwa stała się nową podstawą społecznej legitymizacji wsparcia rolnictwa i wysokich wydatków na WPR.
- Przyjęcie rezultatów tzw. Rundy Urugwajskiej GATT o znacznym obniżeniu ceł na produkty rolno-spożywcze sprowadzane do UE i zredukowanie innych barier handlowych spowodowały uruchomienie nowego instrumentu unijnego wsparcia dla rolnictwa, jakim są tzw. płatności bezpośrednie, stanowiące obecnie główny instrument tej pomocy. Są one transferowane do rolników corocznie, w przeliczeniu na obszar użytków rolnych w zależności od historycznie ukształtowanej produktywności z hektara i modyfikowanych później zasad. Płatności te są więc zróżnicowane między członkami UE, chociaż skala tych zróżnicowań maleje. Nierównomierność płatności bezpośrednich jest przedmiotem sporów i politycznych kontrowersji w ramach UE.
- Kolejną ważną modyfikacją w obrębie WPR było utworzenie pod koniec lat 90. XX wieku (w ramach dokumentu Agenda 2000) tzw. II filara WPR, który ma służyć rozwojowi obszarów wiejskich, wspieraniu przemian strukturalnych w rolnictwie i jego wielofunkcyjności, w tym większej dbałości o środowisko naturalne (tzw. zazielenienie WPR). Na II filar WPR przeznacza się 20–25% całości funduszy tej polityki wspólnotowej, chociaż możliwe jest przeznaczanie jej większej części.
Źródło zdjęcia: Tło zdjęcie utworzone przez freepik – pl.freepik.com
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.