Jakość powietrza w Polsce w porównaniu z innymi krajami UE pozostawia wiele do życzenia. Efekt to rosnąca liczba zgonów, do których przyczynia się smog. Na kogo zanieczyszczenie powietrza ma szczególnie niekorzystny wpływ? Odpowiedź może zaskakiwać.
Jakość powietrza w Polsce na tle innych państw UE
Chociaż świadomość na temat smogu i związanych z nim zagrożeń w naszym kraju wciąż rośnie, Polska pozostaje w gronie państw UE, w których powietrze jest najbardziej zanieczyszczone. Jak wynika z raportu Europejskiej Agencji Środowiska opublikowanego w listopadzie 2020 roku, unijną normę roczną określoną dla pyłów zawieszonych PM 2,5 przekroczyło 6 państw, a wśród nich Polska[1]. Przekroczenia dotyczyły także cząsteczek PM 10. Nasz kraj znalazł się również na niechlubnym pierwszym miejscu, jeśli chodzi o zawartość benzopirenu w powietrzu. Na tle innych krajów UE Polska nie prezentuje się więc dobrze pod względem jakości powietrza. Tym bardziej że w skali całej Wspólnoty jakość ta zdecydowanie się poprawia. Zaobserwowano, że na przestrzeni ostatnich 10 lat Europejczycy oddychają coraz lepszym powietrzem. Niektóre kraje, takie jak Polska, nadal zmagają się jednak z pyłami zawieszonymi. Unijna polityka doprowadziła do poprawy jakości powietrza w większości państw Wspólnoty, jednak liczba przedwczesnych zgonów wywołanych smogiem wciąż jest wysoka i stanowi realny problem. Warto jednak zauważyć, że na przestrzeni lat 2009-2018 w Europie liczba ta spadła, natomiast w Polsce wzrosła. Ze wspomnianego raportu wynika, że pyły PM2,5 przyczyniły się w Polsce do śmierci ponad 46 tysięcy osób, a to o 3200 osób więcej niż 2 lata wcześniej. Raport Europejskiej Agencji Środowiska zwraca także uwagę na wpływ pandemii na zanieczyszczenie powietrza. W wielu krajach UE poziom zanieczyszczeń spadł aż o 60%, jednak dotyczy to państw, w których wiosną doszło do wprowadzenia lockdownu.
Wpływ smogu na organizm człowieka
Wśród substancji mających negatywny wpływ na zdrowie człowieka znajdują się pyły, tlenki azotu i węgla, benzopireny, a także dwutlenek siarki. Warto wiedzieć, że nawet jeśli ich stężenia są niskie, jednak ekspozycja jest długotrwała, istnieje duże ryzyko niekorzystnego oddziaływania na zdrowie. Skutki dotyczą między innymi układu oddechowego – smog zwiększa prawdopodobieństwo zapalenia błony śluzowej drzewa oskrzelowego, a także niekorzystnie działa na funkcje obronne układu oddechowego. Efekt to większa podatność na zachorowania na choroby wirusowe czy bakteryjne, a także alergię. Ponadto zanieczyszczenie powietrza może powodować problemy z układem nerwowym, na przykład obniżając koncentrację. Udowodniono także wpływ smogu na rozwój nowotworów. Na negatywne skutki zanieczyszczenia powietrza narażone są przede wszystkim osoby zmagające się z chorobami układu krążenia oraz oddechowego, a także alergiami. Również w przypadku osób zdrowych smog może przynieść wiele dotkliwych efektów. To na przykład nasilenie symptomów przeziębień, kaszel, zapalenie spojówek czy niższa odporność. Szczególnie narażone na skutki smogu są jednak dzieci.
Powodów jest kilka. To między innymi krótsze i węższe niż u dorosłych drogi oddechowe, a także tendencja do oddychania ustami. Wśród przyczyn jest także więcej czasu spędzanego na zewnątrz i intensywniejsza aktywność fizyczna. To nie tylko teoria, a twarde fakty. W Krakowie, gdzie skala problemu czystości powietrza jest największa, odsetek dzieci zapadających na astmę oskrzelową jest trzykrotnie większy niż na obszarach dużo mniej zanieczyszczonych[1].
Zanieczyszczenie powietrza to problem, który odczuwa większość mieszkańców Polski, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Nie ulega wątpliwości, że realną poprawę sytuacji mogą przynieść jedynie zmiany systemowe, które w wielu krajach UE już udało się wdrożyć.
[1] Medycyna Praktyczna Z powodu zanieczyszczenia powietrza w Polsce przedwcześnie umiera 45 tys. osób [w:] https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/aktualnosci/126055,z-powodu-zanieczyszczenia-powietrza-w-polsce-przedwczesnie-umiera-45-tys-osob (dostęp: 5.12.2020 r.)
[1] Dane na 2018 rok, EEA Report No 9/2020 https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2020-report
